 |
| ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ |
ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਦਾ ਜਨਮ 1896 ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਸਰਾਭਾ ਜਿਲਾ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਹਮਦਰਦ ਸਨ। ਇਉਂ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੇ ਜ਼ਜਬੇ ਦੀ ਗੁੜਤੀ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਨੂੰ ਬਦਨ ਸਿੰਘ (ਦਾਦਾ ਜੀ) ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ। 1912 ਵਿਚ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਅਮਰੀਕਾ ਚੱਲੇ ਗਏ । ਇਥੇ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਮਲ ਦਿਲ ਸਖਤ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਜਾਦੀ ਲਈ ਜਿੰਦਗੀ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਮਜਬੂਤ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ। 1913 ਵਿਚ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤੇ ਅਖਬਾਰ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। 1913 ‘ਚ ਹੀ ਗਦਰ ਨਾਮੀ ਅਖਬਾਰ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੇ ਐਡੀਟੋਰੀਅਲ ਸਟਾਫ ਵਿਚ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ।ਗਦਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦਾ ਸਖਤ ਮੇਹਨਤ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਥੱਕ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਗੀਤ ਗੁਣ-ਗੁਣਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ-
“ਸੇਵਾ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਿੰਦੜੀਏ ਬੜੀ ਔਖੀ, ਗੱਲਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਢੇਰ ਸੁਖੱਲੀਆਂ ਨੇ,
ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਪੈਰ ਪਾਇਆ, ਉਹਨਾਂ ਲੱਖ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਝੱਲੀਆਂ ਨੇ।”
1914 ਨੂੰ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਪਸ ਮੁੜਨ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਇਆ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। 21 ਫਰਵਰੀ 1915 ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਦਿਨ ਮੁਕਰਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗਦਾਰੀ ਕਾਰਨ ਸਬ ਕੁਝ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਸ਼ੱਕ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਨੇ ਰਾਮ ਬਿਹਾਰੀ ਬੋਸ ਨੂੰ ਬਗਾਵਤ ਦੀ ਤਰੀਕ 21 ਫਰਵਰੀ ਦੀ ਬਜਾਏ 19 ਫਰਵਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ । ਇਸ ਦਾ ਵੀ ਪਤਾ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਹ-ਸੱਠ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨਾਲ ਪਿਛਲੇ ਫੈਂਸਲੇ ਅਨੁਸਾਰ 19 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਫਿਰੋਜਪੁਰ ਜਾ ਪਹੁੰਚੇ। ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਦੀ ਖਾਹਸ਼ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਲੜਦੇ-ਲੜਦੇ ਜਾਨ ਦੇਣ ਦੀ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਸਰਗੋਧਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਚੱਕ ਨੰਬਰ ਪੰਜ ਵਿਚ ਫੜੇ ਗਏ।
ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਅਪਰਾਧੀ ਸਰਾਭਾ ਹੀ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਜੱਜ ਨੇ ਆਪ ਉਸ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਸੀ-
“ਉਹ ਇਹਨਾਂ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਖਤਰਨਾਕ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਵਿਚ ਇਕ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਫਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਤੇ ਫਿਰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਇਸ ਸ਼ਾਜਿਸ਼ ਦਾ ਕੋਈ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਸ ਨੇ ਉੁਘਾ ਹਿੱਸਾ ਨਾ ਪਾਇਆ ਹੋਵੇ।”
ਡੇਢ ਸਾਲ ਤੱਕ ਮੁਕਦਮਾਂ ਚੱਲਿਆ 16 ਨਵੰਬਰ 1915 ਨੂੰ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਫਾਂਸੀ ਸਮੇਂ ਸਰਾਭਾ ਦਾ ਭਾਰ ਦਸ ਪੌਂਡ ਵੱਧ ਗਿਆ ਸੀ।
ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ ਭਗਤਾਂ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦਰਜ ਹਨ:-
ਸਚਿੰਦਰ ਨਾਥ ਸਨਿਆਲ ਬਿਆਨਦੇ ਹਨ:- : “ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਉੜੀਸਾ ਵਿਚ ਰੇਵੇਨਸ਼ਾ ਕਾਲਜ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਪੜਾਈ ਸਮਾਪਤ ਕਰਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਾਰਨਾ ਕਰਕੇ ਅਮਰੀਕਾ ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ ਉਸ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾਲ ਮੇਲ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਇਕ ਦੋ ਵਿਆਕਤੀਆਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਇਕ ਪੱਤਰ ਕੱਢਣ ਦਾ ਨਿਸਚਾ ਕੀਤਾ। ਏਸੇ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿਧ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਲਾਲ ਹਰਦਿਆਲ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕਰਾਂਤੀ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਆਸਾਂ ਛੱਡ ਕੇ ਅਮਰੀਕੀ ਸੋਸ਼ਲਿਸ਼ਟਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਯਤਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਿੱਤਰ ਏਸੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਹਰਦਿਆਲ ਕੋਲ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲੈ ਕੇ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਏ।ਹਰਦਿਆਲ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਅਜਿਹੇ ਮੌਕੇ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਦਰ ਨਾਮ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਖਵਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ।” ਬੰਦੀ ਛੋਡ ਵਿਚੋਂ।
ਬਾਬਾ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਭਕਨਾ “ਮੈਂ ਖਿਆਲ ਕਰਦਾਂ ਹਾਂ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਏਨੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ (19 ਸਾਲ) ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕੋਈ ਜਰਨੈਲ ਹੋਵੇ ਜੋ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਾਨੀ ਹੋਵੇ।… ਸੱਚੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਉਹ ਸੀ, ਉਸ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਖਿੱਚਣਾ ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਦੀ ਤਾਕਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈ।” ਗਦਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ।
ਕਾਮਰੇਡ ਅਜੈ ਘੋਸ਼ ਸਕੱਤਰ ਸੀ.ਪੀ.ਆਈ. ਲਿਖਦੇ ਹਨ “ਮੈਂ ਦਿਲੋਂ ਜਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਸਰਾਭਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦਾ ਸੀ।ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਸਰਾਭਾ ਦੀ ਤਾਰੀਫ ਕਰਦਾ ਮੈਂ ਉਸ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਦਾ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਲੱਗਦਾ ਸੀ।”
ਇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਗਦਰ ਲਹਿਰ ਦੇ ਸਿਰਮੌਰ ਨੌਜਵਾਨ ਆਗੂ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਗ ਸਰਾਭਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਰਮਗੁਣੀ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣਾ ਰੋਲ ਮਾਡਲ, ਹੀਰੋ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ਦੀ 100 ਸਾਲਾ ਬਰਸੀ 2015 ‘ਚ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਰੁਜਗਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਮੁਹਿੰਮ ਵੱਲੋਂ 17 ਨਵੰਬਰ 2012 ਸਰਾਭਾ ਦਿਵਸ ਨੂੰ ਮੋਗਾ ਵਿਖੇ ਪੰਜਾਬ ਪੱਧਰ ਦਾ ਵੱਡਾ ਇਕੱਠ ਕਰਕੇ ਰੈਲੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਅੱਜ ਗਦਰ ਦੇ ਵਾਰਸ਼ਾ ਅੱਗੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਕ ਅਜ਼ਾਦੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਰੁਜਗਾਰ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਤਾਜਾ ਐਫ.ਡੀ.ਆਈ. ਹਮਲਾ ਵਧੇਰੇ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਾਕਮਾਂ ਦੀ, ਮਿਲੀਭੁਗਤ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ‘ਸਭ ਲਈ ਕੰਮ ਅਤੇ ਕੰਮ ਦੀ ਪੂਰੀ ਉਜਰਤ/ਤਨਖਾਹ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਹੈ। 21 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਬੁਨਿਆਦੀ ਲੋੜਾਂ :- ਰੋਟੀ, ਕੱਪੜਾ, ਮਕਾਨ, ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਵਿੱਦਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਡਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਖੁਸ਼, ਖੁਸ਼ਹਾਲ, ਸਮਰੱਥ ਅਤੇ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਸਮਾਜ ਸਿਰਜਣਾ ਹੈ। ਗਲੋਬਲ ਵਿੱਤੀ ਸਰਮਾਏ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਇਸ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਲੜਾਈ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ , ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਆਦਿ ਸਭ ਫਰੰਟਾਂ ਉਪਰ ਲੜੀ ਜਾਣੀ ਹੈ।
ਰੁਜਗਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਮੁਹਿੰਮ ਇਸ ਲੜਾਈ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਗਦਰ ਸੂਰਵੀਰਾਂ ਤੋਂ, ਯੋਜਨਾਕਾਰਾਂ ਤੋਂ, ਬੌਧਿਕ ਸਮਰਥਾਂਵਾਨਾ ਤੋਂ, ਸਿਧਾਂਤਕਾਰਾਂ ਤੋਂ, ਗਦਰ ਦੀ ਸੂਝ ਦੇ ਸਰੌਤਾਂ ਅਤੇ ਵਾਰਿਸਾਂ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਤੋਂ ਰੋਸ਼ਨੀ ਲੈਂਦਿਆਂ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦਾ ਨਿਸਚਾ ਦੁਹਰਾਉਂਦੀ ਹੈ।
No comments:
Post a Comment